2.1.1 Stimuleren van energiebesparende maatregelen en de opwekking van hernieuwbare energie

Wij stimuleren en steunen initiatieven van inwoners, ondernemers, instellingen en andere overheden. Wij helpen projecten voor hernieuwbare energie en energiebesparing te realiseren met het programma Nieuwe Energie Overijssel 2017 - 2023 in samenwerking met partijen in de samenleving. Daarmee vermindert het energieverbruik, en stijgt de opwekking (of oogst) uit hernieuwbare energie en dus het aandeel hernieuwbare energie in het totale verbruik van Overijssel.

Context

Het programma krijgt zoals met u afgesproken in 2019 een tussenevaluatie, met name over de werkwijze in een alliantie met andere organisaties, de gebruikte indicatoren en de ontwikkelingen in 2017 en 2018. Daarbij speelt met name de warmtetransitie en het aardgasvrij maken van woningen en wijken. De ontwikkeling van een Regionale Energiestrategie (RES) voor 2030 in Twente en West-Overijssel in  2019 zal ook doorklinken in de voorbereiding van het uitvoeringsprogramma Nieuwe Energie Overijssel voor 2020.

De opgave voor de beide RESsen zal voortkomen uit de afspraken die nationaal gemaakt worden in het Klimaatakkoord. Dat zal in elk geval betekenen dat de maatregelen in het programma en beide RESsen in CO2-reductie worden aangegeven. De IPO-brief over het ‘Voorstel voor de hoofdlijnen van het Klimaatakkoord’ hebben wij u ter informatie toegestuurd (PS/2018/631). Op basis van dit voorstel zullen de Regionale Energiestrategieën zich richten op de opgaven hernieuwbare elektriciteit en warmte op land en de daarbij nodige infrastructuur en opslag.

Om zicht te houden op de lopende voortgang van het programma Nieuwe Energie wordt u aanvullend op de jaarrekening geïnformeerd over de ontwikkeling van de energievraag en de opwekking uit hernieuwbare bronnen. Dat doen we met werkbezoeken, energietafels en jaarlijks inzicht in de portfolio’s van bio-energie, zonne- en windenergie en de financiën per thema in een voortgangsrapportage. Daarbij monitoren wij met name de ruimtelijke ontwikkeling van zonnevelden en de voortgang van windenergie. Stimulering van energiebesparing is onderdeel van onze aanpakken voor bedrijven en voor de gebouwde omgeving (met name woningen, bijvoorbeeld via energiecoaches).

Door de nationale ontwikkelingen zal vervanging van aardgas voor de warmtevoorziening een stevige impuls krijgen. Enerzijds door het ondersteunen van gemeenten in de wijkaanpakken om tot aardgasvrije wijken te komen. Anderzijds door het aanleggen van warmtenetten waar het aanbod van restwarmte, of warmte uit hernieuwbare bronnen als geothermie en bio-energie bij de warmtevragers kan worden gebracht. Ontwikkeling van warmtenetten in de gebouwde omgeving zien wij onder meer in de stedelijke gebieden. Daarnaast liggen kansen en mogelijkheden voor warmtevoorziening met een warmtenet bij het industriële cluster in Twente, maar mogelijk ook in Hardenberg. Voor zowel aardgasvrije wijken, als ontsluiting van geothermie (en restwarmte) heeft het rijk middelen beschikbaar in de Klimaat-envelop.

Acties

  1. Wij voeren een tussenevaluatie uit en ontwikkelen Regionale Energiestrategie 2030 voor Twente en West-Overijssel.
  2. Wij ondersteunen de ontwikkeling van 10 aardgasvrije wijken.
  3. Wij stimuleren een duurzame warmtevoorziening door aanleg van warmtenetten voor gebruik van restwarmte en geothermie.
  4. Wij versterken de ontwikkelcapaciteit voor lokale initiatieven en projecten voor zon- en windenergie bij bedrijven en gemeenten en monitoren de ontwikkeling van zonnevelden.
  5. Wij realiseren 23,5 MW windenergie in de Veenwieken.
  6. Wij begeleiden bij het verkrijgen van de SDE+ subsidie en de benodigde vergunningen voor projecten geothermie Zwolle en Kampen.

Toelichting op voortgang

De tussenevaluatie van het programma Nieuwe Energie Overijssel is in 2019 gestart en wordt begin 2020 afgerond en aangeboden aan Provinciale Staten.

Het ontwikkelen van een Regionale Energiestrategie (RES) is een verdere uitwerking van het Klimaatakkoord, waarmee Provinciale Staten op 30 oktober 2019 hebben ingestemd. Provinciale Staten hebben op 11 december 2019 met de definitieve startnota’s voor RES Twente en RES West-Overijssel ingestemd. Uiterlijk 1 maart 2021 moet een definitieve RES door Provinciale Staten zijn vastgesteld, waarbij uiterlijk 1 juni 2020 aan het Nationaal Programma een concept-RES moet zijn toegezonden.

Eind 2019 telt Overijssel negentien wijkaanpakken, verspreid over dertien gemeenten. In deze wijkaanpakken werken gemeenten in samenwerking met bewoners en andere belangrijke stakeholders aan de energietransitie naar een aardgasvrije en duurzame gebouwde omgeving.

In een samenwerkingsproces met circa 20 partijen hebben wij de Proeftuin Regionale Warmtetransitie uit Kansen in Overijssel uitgewerkt in een voorstel voor het Regionaal Investeringsprogramma Warmte (RIW). Het RIW faciliteert de ontwikkeling van warmteprojecten gevoed door geothermie, restwarmte of aquathermie en de aanleg van warmte-infrastructuur. Het voorstel leggen wij voorjaar 2020 aan Provinciale Staten voor ter besluitvorming. Als onderdeel van de proeftuin hebben we in 2019 een studie uitgevoerd naar samenwerkingsmodellen voor de ontwikkeling van warmtenetten. Dit helpt initiatiefnemers en gemeenten bij het opstarten van concrete warmteprojecten.

Wij hebben een potentiestudie geothermie uitgevoerd en warmtekaarten ontwikkeld, waarmee beter inzichtelijk is geworden waar bodemenergie benut kan worden.

In RES-verband werkten wij aan de Regionale Structuurvisie Warmte, waarvoor de plannen in 2020 worden afgerond.

In 2019 bevorderden wij samen met onze partners in de alliantie Nieuwe Energie Overijssel kennisuitwisseling en samenwerking tussen lokale energie-initiatieven, werkten wij aan kennisopbouw en ondersteunden wij lokale initiatieven financieel.

In het coalitieakkoord kondigden wij aan initiatieven van onderop nog meer te willen stimuleren. Deze maatregelen bereidden wij in 2019 voor en krijgen in 2020 hun beslag.

Met portfoliomanagement monitoren we de ontwikkeling van zonnevelden. We sturen op de landschappelijke kwaliteit van zonnevelden, op aandacht voor maatschappelijk draagvlak en meervoudig ruimtegebruik.

In 2019 heeft het programma bijgedragen aan de oprichting van een ESCo onder HMO. Hiermee kunnen zonnedaken worden gerealiseerd zonder dat bedrijven zelf investeren. De ambitie is om in 2023 200 hectare aan zonnedaken gerealiseerd te hebben.

De tien windmolens in Windpark de Veenwieken (23,5 MW) zijn gebouwd. Begin januari 2020 leveren zes van de tien windmolens elektriciteit aan het net. Het streven is dat in de loop van februari 2020 alle windmolens zijn getest en formeel zijn opgeleverd aan de initiatiefnemers van het windpark (De Wieken en Pure Energie).

In de Koekoekspolder (KKP) wordt de huidige geothermiebron uitgebreid met een extra productieput die in 2020 gerealiseerd wordt. Wij hebben de doorontwikkeling van dit project ondersteund met de Europese ELENA subsidie. Het project heeft zelfstandig een SDE+ subsidietoekenning verkregen. Naast de doorontwikkeling van geothermie is er in de Koekoekspolder in 2019 een houtstook-installatie gerealiseerd. Nu worden plannen gemaakt voor een hybride warmtenet om beide warmteproductielocaties aan elkaar te koppelen.

In 2019 hebben we de doorontwikkeling van het geothermie-project in Zwolle ondersteund, mede door het beschikbaar stellen van de Europese ELENA subsidie. Het project heeft in 2019 belangrijke stappen gezet in verdere ontwikkeling van de visie op warmte-infrastructuur, bronexploitatie en betrekken van mogelijke projectpartners. In 2019 zijn geen vergunningen of SDE+ subsidie aangevraagd.

De vijf provinciale rekenkamers hebben in 2018 gezamenlijk een vergelijking gemaakt van de aanpak van de energietransitie door de verschillende provincies (PS/2019/64).  Wij hebben toegezegd u in het jaarverslag over 2019 te informeren over de stand van zaken ten aanzien van de aanbevelingen aan GS (PS/2019/129).

Vrijwel alle aanbevelingen zijn al onderdeel van de sinds 2016 gehanteerde aanpak in Overijssel en vormen daarom geen aanleiding tot grote aanpassingen of extra activiteiten.

Aanbeveling 7 om via het IPO aan BZK voor te stellen twee indicatoren toe te voegen aan de indicatoren die alle provincies gebruiken voor het thema energietransitie is bij het bespreken van het rapport in IPO-verband in aanwezigheid van een vertegenwoordiger van de rekenkamers aan de orde geweest. Deze aanbeveling is niet overgenomen. De focus ligt op het verbeteren van de bestaande indicatoren. Zo wordt bijvoorbeeld gewerkt aan een betere gezamenlijke methode voor CO2-monitoring. Dit is onderdeel van het verbeteren van monitoring en data in de energietransitie, zowel op provinciaal als nationaal niveau.

Aanbeveling 8 om interprovinciaal afspraken te maken over het labelen van middelen voor energietransitie, zodat inzichtelijk kan worden gemaakt welke financiële impuls provincies geven aan de energietransitie, is in IPO-verband geen gevolg gegeven.

Financiën

In het afgelopen jaar is € 11,4 miljoen aan lasten gerealiseerd voor het programma Nieuwe Energie Overijssel. Een aantal belangrijke uitgaven in 2019 binnen verschillende onderdelen van het programma waren:

- Subsidies Hernieuwbare energie en energiebesparing  (€ 1,7 miljoen)

- Subsidies Uitvoering Programma Nieuwe Energie Overijssel 2017-2023 (€ 1,2 miljoen)

- Subsidies voor Lokale energie initiatieven (€ 575.000)

- Subsidies voor Gebiedsgerichte aanpak Energietransitie Overijssel (€ 480.000)

- Subsidies voor energiebesparende maatregelen voor bedrijven (€ 230.000)

- Subsidies Haalbaarheidstudies nieuwe energie en energiescans (€ 145.000)

- Subsidies Stimulering energieadvies aan huis (€ 245.000)

- Subsidies Stimulering actieve marktaanpak verduurzaming woningen (€ 235.000)

- Subsidies Restauraties Rijksmonumenten (energiebesparende maatregelen - € 250.000)

- Voortzetting Energiebespaarlening (€ 1 miljoen)

- Kosten betrekking op ELENA projecten (€ 350.000)

- Kosten betrekking op Regionaal Energiestrategie (RES - € 580.000)

Per saldo sluiten de lasten en baten in 2019 totaal € 3,1 miljoen lager dan begroot. Dit wordt grotendeels veroorzaakt door de vrijval van € 1,75 miljoen uit voorziening Koekoekpolder (zie ook alinea Overdracht lening Koekoekspolder aan Energiefonds Overijssel). Het overige verschil wordt grotendeels veroorzaakt door subsidieaanvragen 2019 die niet financieel zijn verwerkt in de jaarrekening. Voor de subsidieregelingen 3.1 Hernieuwbare energie en energiebesparen, 3.2 Haalbaarheidstudies nieuwe energie en energiescans, 3.3 Energiebesparende maatregelen, 3.6 Lokale energie initiatieven, 3.10 Uitvoering programma Nieuwe Energie Overijssel 2017-2023 en 3.12 Gebiedsgerichte aanpak energietransitie hebben wij eind 2019 nog voor € 1,015 miljoen aan aanvragen binnengekregen die niet in 2019 zijn afgehandeld maar wel toegekend moeten worden op basis van de subsidieregelingen. Dit bedrag zal in 2020 gerealiseerd worden.

GS wijziging: subsidieaanvragen in behandeling:

Voor de nog in behandeling zijnde subsidieaanvragen uit 2019 hebben wij besloten om het bijbehorende budget door te schuiven naar 2020. Dit betreft de subsidieregelingen 3.1 Hernieuwbare energie en energiebesparen, 3.2 Haalbaarheidstudies nieuwe energie en energiescans, 3.3 Energiebesparende maatregelen, 3.6 Lokale energie initiatieven, 3.10 Uitvoering programma Nieuwe Energie Overijssel 2017-2023 en 3.12 Gebiedsgerichte aanpak energietransitie. Eind 2019 hebben wij voor € 1,015 miljoen aan aanvragen binnengekregen die niet in 2019 zijn afgehandeld maar wel toegekend moeten worden op basis van de subsidieregelingen.

Op basis van de spelregels van de Reserve uitvoering Kwaliteit van Overijssel hebben wij besloten om een bedrag van € 1,015 miljoen te onttrekken aan de Reserve uitvoering Kwaliteit van Overijssel en toe te voegen aan de jaarschijf 2020 van prestatie 2.3.1 (Stimuleren van energiebesparende maatregelen en de opwekking van hernieuwbare energie) van de begroting 2020

Overdracht leningen Koekoekspolder naar Energiefonds Overijssel

Eind december 2019 is besloten om de leningen Aardwarmtecluster Koekoekspolder in 2020 over te dragen aan het Energiefonds Overijssel (2019/0394072). Het gaat hierbij om een bedrag van € 3,5 mln. De leningen zijn voor 50% afgedekt via een voorziening (€ 1,7 mln) en voor 50% via een reservering in de Algemene Financieringsreserve (€ 1,7 mln). De voorziening is vrijgevallen in de jaarrekening 2019.

Aangezien de middelen beschikbaar zijn gesteld vanuit het programma Nieuwe Energie Overijssel, stellen we voor om deze vrijvallende middelen vanuit de voorziening en de Algemene Financieringsreserve te storten in de Uitvoeringsreserve Kwaliteit van Overijssel (onderdeel NEO).

Wij stellen u voor om de vrijval van de voorziening, ad. € 1,75 miljoen, te storten in de reserve uitvoering Kwaliteit van Overijssel en toe te voegen aan prestatie 2.3.1 (Stimuleren van energiebesparende maatregelen en de wekking van hernieuwbare energie)  van de begroting 2020.

Tevens stellen wij u onder Kerntaak 20 een begrotingswijziging voor om € 1,75 miljoen te onttrekken uit de Algemene financieringsreserve en te storten in de reserve uitvoering Kwaliteit van Overijssel en te koppelen aan prestatie 2.3.1.

Lagere renteopbrengsten a.g.v. overdracht lening Koekoekspolder naar Energiefonds Overijssel

Door de overdracht van de leningen (inclusief bijbehorende rentebaten) voor Koekoekspolder aan Energiefonds Overijssel ontvangen we (naar verwachting met ingang van het 2e kwartaal 2020) geen rentebaten meer op de leningen Aardwarmtecluster Koekoekspolder. Deze rentebaten moeten daarom meerjarig afgeraamd worden. Het gaat om € 109.000 in 2020, aflopend tot € 15.000 in 2030.

Wij stellen u voor om een bedrag van € 109.000 in 2020, € 119.000 in 2021, € 129.000 in 2022, € 129.000 in 2023 aan rentebaten af te ramen onder prestatie 2.3.1 (Stimuleren van energiebesparende maatregelen en de opwekking van hernieuwbare energie) van de begroting 2020. 

Administratieve afwikkeling Regionale energiestrategie West-Overijssel en Twente

In de decembercirculaire 2019 is opgenomen dat de Provincie Overijssel in totaal € 2,6 mln ontvangt t.b.v. de Regionale Energiestrategie West-Overijssel en Twente. Het bedrag is bedoeld voor het totaal van de RES-looptijd (2019, 2020 en 2021). De Provincie voert de administratie voor de beide RESsen en fungeert als tussenpersoon. Na aftrek van de gemaakte kosten in 2019 van € 0,6 mln resteert nog (afgerond) € 2 mln.

We stellen u voor om een bedrag van € 1.390.000 middels resultaatbestemming toe te voegen aan de jaarschijf 2020 (waarvan € 724.000 voor RES West-Overijssel en € 666.000 voor RES Twente) en € 661.000 (waarvan € 313.000 voor RES West-Overijssel en € 348.000 voor RES Twente) aan de jaarschijf 2021 van prestatie prestatie 2.3.1 (Stimuleren van energiebesparende maatregelen en de opwekking van hernieuwbare energie) van de begroting 2020.

Daarnaast is in de decembercirculaire 2019 een RES-bedrag van € 200.000 vooruit ontvangen voor het programma Maatschappelijke aspecten van de regionale energietransitie. Dit bedrag gaat conform planning in 2020 uitgegeven worden.

We stellen u voor om een bedrag van € 200.000 middels resultaatbestemming toe te voegen aan de jaarschijf 2020 van prestatie prestatie 2.3.1 (Stimuleren van energiebesparende maatregelen en de opwekking van hernieuwbare energie) van de begroting 2020.

Deze resultaatbestemmingen worden verwerkt via Kerntaak 20.

Herlabeling binnen de Algemene Financieringsreserve

Via de Perspectiefnota 2018 heeft u besloten om aandelen Vitens en Enexis van gemeenten aan te kopen. Voor de totaalsom van uiteindelijk ruim € 40 miljoen dienen middelen te zijn opgenomen in de Algemene Financieringsreserve (AFR). Overeenkomstig de spelregels van deze reserve dekken wij onze financieel vaste activa voor 100% af in deze reserve.

Conform uw besluit bij de Perspectiefnota 2018 wordt voorzien in afdekking van de investering van € 40 miljoen door vrijvallende middelen binnen de AFR, als gevolg van ontvangen (extra) aflossingen op SVN-leningen. In 2019 is voor € 3,76 miljoen extra afgelost op deze leningen. Dit bedrag kan binnen de AFR nu aangehouden worden voor de deelnemingen in Vitens en Enexis.

Deze begrotingswijziging wordt verwerkt via Kerntaak 20.

Basisinformatie

Verantwoordelijk portefeuillehouder:

Tijs de Bree

Rol provincie:

Programmaverantwoordelijkheid voor het totaal en situationeel voor de onderdelen zoals projecten binnen het programma.

Looptijd prestatie:

Niet structureel. Eindigt naar verwachting in 2023

Relatie met reserve Natuurnetwerk Nederland / Kwaliteit van Overijssel:

Ja. Bijbehorend investeringsvoorstel:

Kerntakenbegroting 2012 [PS/2011/679 ] (bijbehorend besluit)

Statenvoorstel versnelling CO2 reductie - Duurzaam Energiefonds [PS/2010/1178 ] (bijbehorend besluit)

Daarnaast is vanuit het Coalitieakkoord ‘Overijssel Werkt!’ er budget beschikbaar gesteld voor deze prestatie. Dit is verwerkt in de Begroting 2016. Het bijbehorende investeringsbesluit is daarmee de Begroting 2016 [PS/2015/687 ]. Het besluit van de Begroting 2016 vindt u hier.

Statenvoorstel Programma Nieuwe Energie 2017-2023 [PS/2016/1064 ] (bijbehorend besluit).

Project website:

Nieuwe Energie

Zoeken