8.1.2 Ontwikkelopgave Natura 2000

Samen met veertien partners realiseren wij de doelstellingen voor de Natura 2000-gebieden, waarbij tegelijkertijd economische ontwikkeling mogelijk is. Hierdoor ontstaat een goede balans tussen ecologie en economie. We zorgen voor een snelle en slagvaardige realisatie van de Ontwikkelopgave Natura 2000 en voeren maatregelen uit in en rond de Natura 2000-gebieden. Daarnaast hebben wij de ambitie om op basis van vrijwilligheid met de uitvoering van de verbetervoorstellen van de partners circa 500 hectare natuur te realiseren en daarmee het NatuurNetwerk Nederland (NNN, voorheen de Ecologische Hoofdstructuur - EHS) af te ronden.

Context

De planuitwerkingsfase wordt getrokken door meerdere partners van “Samen werkt beter”. Onze insteek daarbij is een toekomstbestendige invulling. Zelfrealisatie heeft daarbinnen onze voorkeur. Dat houdt in dat we het eigendom bij anderen laten en afspraken maken over de uitvoering van de benodigde maatregelen. In 2019 zetten wij de gesprekken daartoe met de grondeigenaren voort. Dit alles overeenkomstig de beschikbare wettelijke instrumenten en de door ons opgestelde interventieladder die ook ten grondslag ligt aan de door ons vastgestelde verwervingsplannen.

Dit programma bevindt zich in de overgang van programmering naar realisatiefase. In 2019 zal in veel gebieden een begin gemaakt worden met de voorbereiding van de uitvoering (ruimtelijk plan, vergunningen). Voor de betreffende gebieden maken wij nadere afspraken met de Swb-partners over het bestuurlijk trekkerschap en wordt de projectorganisaties voor de realisatiefase ingericht.

Acties

  1. Wij ronden in 2019 voor alle Natura-2000 gebieden de voorontwerp ruimtelijke plannen af. In vrijwel alle gebieden is de voorbereiding van de uitvoering gestart.
  2. In alle gebieden waar maatregelen binnen de Natura 2000 gebieden (de zogenaamde interne maatregelen) gepland zijn, is de uitvoering door de terreinbeherende organisaties i.s.m. Overijssels Particulier Grondbezit gestart.
  3. Wij stimuleren de totstandkoming van de afronding van de verbetervoorstellen, als onderdeel van de NNN. Deze verbetervoorstellen zijn op voorspraak van partners in het beleid verankerd in 2013 en hebben anders dan de dwingende PAS / Natura 2000 opgave een vrijwillig karakter. Het streven is dat de verbetervoorstellen in 2021 zoveel mogelijk zijn afgerond. Voor de afronding van de verbetervoorstellen zijn diverse partners uit Samen werkt beter verantwoordelijk. Ook in 2019 faciliteert de provincie de uitvoering van de verbetervoorstellen.
  4. Wij voeren gesprekken met alle eigenaren in de gebieden waar de planuitwerking loopt met betrekking tot de zelfrealisatie of het beschikbaar krijgen van de benodigde gronden en de schadeloosstelling die daarbij hoort.

Toelichting op voortgang

Algemeen

In 2019 is de Ontwikkelopgave Natura2000 geconfronteerd met twee ingrijpende landelijke ontwikkelingen: de uitspraak van de RvS op 29 mei j.l. over de PAS en de besluitvorming over de normstelling voor zeer zorgwekkende groep PFAS-stoffen. Dit heeft het programma op verschillende manieren geraakt. Er is onduidelijkheid ontstaan over de uitwerking en planning van de herstelmaatregelen. In sommige gebieden is de uitvoering tijdelijk gestopt in afwachting van nieuwe normering voor PFAS.

Actie 1

De planuitwerkingsfase loopt voor alle Natura2000-gebieden waar tot medio 2021 (voormalige 1e PAS-periode) maatregelen nodig zijn. Diverse partners binnen Samen werkt beter hebben een rol als trekker van een gebiedsproces op zich genomen. In 2019 hebben wij niet voor alle gebieden een (voor)ontwerp ruimtelijk plan vast kunnen stellen. Het blijkt, dat de planvorming meer tijd nodig heeft dan gedacht. Dit komt o.a. doordat bij de concretisering van maatregelen vaak aanvullende inhoudelijke vragen naar (hydrologische) effecten in de omgeving ontstaan. Desondanks hebben wij een aanzienlijke stap gezet in de afronding van de plannen van de 28 gebieden. De stand van zaken is als volgt:

  • Voor twee gebieden is de uitvoering vrijwel afgerond (Oldematen/Veerslootlanden en Lonnekermeer).
  • Voor Uiterwaarden Zwarte Water Vecht is de aanbesteding voor de uitvoering afgerond. De uitvoering zelf is nog niet gestart vanwege de ontwikkelingen m.b.t. PFAS.
  • Voor Boetelerveld is het ruimtelijk plan begin januari 2020 onherroepelijk geworden na afronding van de inspraakprocedures.
  • Voor vier gebieden hebt u het ruimtelijk plan vastgesteld: Boetelerveld, Sallandse Heuvelrug (Zunasche Heide), Landgoederen Oldenzaal en Punthuizen/Stroothuizen.
  • Naast bovengenoemde gebieden hebben wij in 2019 een (voor)ontwerp ruimtelijk plan vastgesteld voor: Springendal/Dal van de Mosbeek, Buurserzand / Witte Veen en 3 deelgebieden in De Wieden.
  • Voor zeven andere gebieden wordt het (voor)ontwerp ruimtelijk plan in 2020 verwacht. Zoals eerder is gemeld is voor Wierdense Veld en Engbertsdijksvenen door externe factoren pas medio 2017 gestart met de planuitwerking.
  • Voor Wierdense Veld is na afstemming met de gebiedspartners besloten om het gebiedsproces tijdelijk te pauzeren. Onder regie van de provincie wordt de eerste helft van 2020 gewerkt aan een nadere studie over de samenhang tussen natuurherstel en drinkwaterwinning voor dit gebied.
  • Voor acht gebieden is uitvoering gepland voor de periode na 2021, zijn geen externe maatregelen nodig of valt uitvoering onder RWS.

Actie 2

De terreinbeherende organisaties (TBO’s) hebben in 2019 de uitvoering van natuurherstel maatregelen binnen de Natura2000 begrenzing verder opgepakt. Voorbeelden zijn de boskap in Engbertsdijksvenen en op de Sallandse Heuvelrug en inrichting van de Mosbeek. Ook gaan zij verder met uitvoering van beheermaatregelen. Voor De Wieden en Weerribben is afgelopen jaar in afstemming met de betreffende TBO’s een alternatief maatregelpakket ontwikkeld, met gelijkblijvend doelbereik.

Actie 3

Sommige Verbetervoorstellen EHS lopen mee in de N2000-gebiedsprocessen en worden daarbinnen apart gemonitord. Overeenkomstig de omgevingsvisie is de uitvoeringstermijn verlengd tot 2027 (in lijn met het Natuurpact). In 2019 is subsidie verstrekt aan waterschap Drents Overijsselse Delta voor een bijdrage aan de inrichting van Vledder en Leijershooilanden. Ook is voor het verbetervoorstel Reutum de grondruiling afgerond, zodat inrichting kan plaatsvinden.

Actie 4

Inmiddels wordt in alle gebiedsprocessen gesproken met eigenaren die met de (effecten van de) maatregelen te maken krijgen. Het tempo rondom beschikbaar krijgen van de grond neemt toe. Maar de voortgang blijft wel achter bij de verwachtingen. De planuitwerking heeft meer tijd nodig dan verwacht, waardoor het moeilijk is om te bepalen hoe specifieke eigenaren geraakt worden dor de maatregelen. In 2019 is geen gebruik gemaakt van de bedrijfsverplaatsingsregeling.

Financiën

De lasten voor de Ontwikkelopgave Natura 2000 (incl. Verbetervoorstellen) zijn € 32,4 miljoen in 2019, en blijven daarmee binnen begrote lasten van € 55,3 miljoen. Er waren in 2019 negatieve baten van € 0,3 miljoen. Deze liggen onder de begrote baten van € 2,5 miljoen. De oorzaak is met name dat een ontvangen voorschot op een Europese subsidie nog niet besteed is in 2019. Bovendien was er een klein negatief transactieresultaat op de verkoop van gronden.

Per saldo is in 2019 € 20,1 miljoen minder besteed dan begroot. Er is minder grond aangekocht dan verwacht. Dit is voor een deel het gevolg van vertraging in de planvorming. Ook vraagt het bereiken van overeenstemming met eigenaren meer tijd dan verwacht omdat er maatwerk nodig is.  Daarnaast zijn er lagere uitgaven geweest voor de interne maatregelen. De subsidies voor een aantal projecten zijn niet in 2019 verstrekt maar zullen in 2020 worden verstrekt.  Verder zijn de uitgaven verminderd door een correctie van € 3,2 miljoen op de waardering van de reeds aangekochte gronden. Zekerheidshalve zullen we deze € 3,2 miljoen beklemmen in de uitvoeringsreserve NatuurNetwerk Nederland. De niet bestede middelen blijven de komende jaren beschikbaar voor de uitvoering van de Ontwikkelopgave Natura 2000.

In 2019 zijn voor de Ontwikkelopgave Natura 2000 de middelen vooral besteed aan het beschikbaar krijgen van grond (€ 10,4 miljoen). Het betreft met name afwaardering van gronden die een natuurbestemming krijgen en schadeloosstelling van eigenaren. Daarnaast zijn kosten gemaakt voor de voorbereiding resp. uitvoering van inrichtingsmaatregelen (€ 4,3 resp. € 14,2 miljoen).

De kosten van de ophoging van de formatieruimte voor de programma-organisatie Ontwikkelopgave Natura 2000 (maximaal 15 fte overeenkomstig het Statenvoorstel PS/2015/687) zijn in 2019 uitgekomen op € 0,86 miljoen (beschikbaar budget € 1,1 miljoen). Deze kosten worden gedekt uit de uitvoeringsreserve Natuurnetwerk Nederland. De invulling van het budget voor de extra formatieruimte is in 2019 vergelijkbaar met 2018 en circa 75% van de beschikbare ruimte. De verwachting is dat de resterende ruimte in de uitvoeringsfase verder benut zal worden.

In 2019 hebben wij de jaarlijkse (financiële) actualisatie van  Uitvoeringsreserve NatuurNetwerk Nederland uitgevoerd. De uitkomst hiervan is verwerkt in de Perspectiefbrief 2020 en Monitor 2019-1.

Basisinformatie

Verantwoordelijk portefeuillehouder:

Gert Harm ten Bolscher

Rol provincie:

Wij vervullen meerdere rollen, namelijk die van regisseur, opdrachtgever, investeerder en faciliteerder.

Looptijd prestatie:

Structureel.

Relatie met reserve Natuurnetwerk Nederland / Kwaliteit van Overijssel:

Ja. Bijbehorend investeringsvoorstel:

Statenvoorstel Uitvoeringsreserve EHS [PS/2014/62 ] (bijbehorend besluit)

Project website:

Website ontwikkelopgave Natura 2000

Zoeken